Μονή Αγίων Φανέντων

Σε υψόμετρο 250 περίπου μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας σε έναν λόφο που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Κύατις βρίσκονται τα ερείπια της Μονής των Αγίων Φανέντων. Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τον ιδρυτή της Μονής ούτε και για τον χρόνο ίδρυσης της, είναι όμως γνωστό ότι για την αναστήλωση της τον 17ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης της Σάμης.
Οι τρείς άγιοι, Θεόδωρος Γρηγόριος και Λέων, ήταν χριστιανοί ναύτες του ρωμαϊκού στόλου που το 188 π.Χ. είχε κατακτήσει το νησί, οι οποίοι μόνασαν στους γύρω λόφους. Όταν εκδόθηκε το διάταγμα του αυτοκράτορα Κωνστάντιου που επέβαλε σε όλους τους υπηκόους του να ασπασθούν τον αρειανισμό, οι τρείς αυτοί στρατιωτικοί αρνήθηκαν να επιστρέψουν πίσω, και να ασπασθούν μια αίρεση η οποία θα ήταν ενάντια στην πίστη τους. Έτσι έμειναν στη Σάμη όπου ήταν κομβικό σημείο ανεφοδιασμού για τα πλοία του ρωμαϊκού στόλου.
Η παράδοση θέλει τα λείψανα τους να αποκαλύφθηκαν σε σπήλαιο της περιοχής με επεισοδιακό όσο και θαυματουργό τρόπο, γεγονός που αιτιολογεί την ονομασία τους ως Άγιοι Φανέντες. Τα λείψανα επί Ενετοκρατίας μεταφέρθηκαν στην Βενετία, όπου εντοπίσθηκαν, ταυτοποιήθηκαν, και τελικά επαναπατρίσθηκαν το 2009 μετά από πολυετείς προσπάθειες της Μητρόπολης Κεφαλληνίας.
Οι σεισμοί του 1953 κατέστρεψαν εντελώς το παλαιότατο κτίριο, και από τότε το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε εντελώς. Σήμερα, δίπλα στα απομεινάρια των κτισμάτων της μονής υπάρχει παρεκκλήσι αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Νικολάου, μέσα στο οποίο υπάρχει εικόνα των Αγίων Φανέντων. Η εικόνα αυτή είναι αντίγραφο της γνήσιας, η οποία βρίσκεται στο Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στη Σάμη.
Ο λόφος στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια της μονής αποτελεί την κατάληξη μιας πεζοπορικής διαδρομής που ξεκινάει από την κωμόπολη της Σάμης περνάει από την Αρχαία Ακρόπολη και καταλήγει στη μονή Αγριλίων. Μέσα από καταπράσινες διαδρομές με ανεπανάληπτη θέα, μπορείτε να θαυμάσετε την ομορφιά της φύσης και την αρχαία κληρονομιά της περιοχής απολαμβάνοντας την ηρεμία και τη γαλήνη που το τοπίο επιφυλάσσει.
Πανηγύρι στο χώρο της μονής γίνεται την ημέρα των Αγίων Πάντων, ημέρα όπου και γιορτάζεται η μνήμη των τριών Αγίων.